Säuir ayynyň 23-25 kűnderi Qarağandydağy «Zhastar» sport keşeninde Qazaqstan Respublikasynyň Prezidenti Nursultan Äbişuly Nazarbaevtyň zhűldesi űşin «Qazaqstan Barysy» turniriniň irikteu syny ötti. Bul dűbirli synğa kelip bağyn synağan baluandardyň sany 300-ge zhetip zhyğyldy. «Är källada – bir qiyal» demekşi, kilemge şyqqan ärbir baluannyň kökeyinde aldağy bolatyn «Qazaqstan Barysy» turnirinde zhuldyzym zhansa, zhűldeniň mol qorynan qarpyp bir alsam degen balday tätti oydyň bűlkildep turğany zhasyryn emes edi. Nesi bar, ömirde de, sportta da adam balasyna qanat bitiretin arman, osynday uşqyr da tätti qiyal emes pe?!. Al Qarağandydağy zharys «Saryarqa Barysy» dep ataldy. 

Eskertumen utqan Erzhan

«Saryarqa Barysynyň» zhartylay finalynda syralğy qarsylastar – zholyndağylaryn zhapyra zheňip kelgen Erzhan Şynkeev pen Asylxan Bärmenov kűş synasty. Bul eki baluannyň beldesuin tűrli zharystarda, zher-zherdegi astarda berilgen kűresterde talay körgenbiz. Bärmenovtiň salmağy Erzhanğa qarağanda zheňildeu. Alayda, soğan qaramastan Asylxanyň oňay aldyra qoyatyn «zhau» emes. Zhalpy, Bärmenov qazaq kűresinen 90 keli salmaqtağy Aziyanyň chempiony, Älem kubogynyň iegeri. Köbine absolyuttik salmaqta synğa tűsip, özinen salmağy edäuir auyr qarsylastarynan qaymyqpay kűresetin qaysar baluan.

Al Erzhanğa keler bolsaq, ol osynyň az-aq aldynda Taylandta ötken dzyudodan Aziya chempionatyna qatysyp, qola zhűldemen oralğan bolatyn. Yağni, bel şeşip tynyqpastan kűreske tűsken beti eken.

Zhasyratyny zhoq, däl qazirgi uaqytta Erzhan Şynkeevke tötep berer baluan Qarağandy oblysynda zhoq. Salmağy 120 keli tartatyn bul zhigittiň kűresin körgen zhurt: «Dűley eken!», – dep zhağasyn ustaydy. Sebebi, Şynkeev «ä» degennen qarsylasynyň eki ayağyn bir etikke tyğyp, şabuylday zhöneletin mänerdiň baluany. London-2012 Olimpiadasynyň, älemdik basqa da iri turnirlerdiň tatamiinde zhaponnnyň, koreydiň nebir apaytös häm aylaly baluandarymen synğa tűsip, äkkilenip alğan Erzhannyň bűgingi ekpini tau zhyğarday.

Sonymen, Saryarqanyň Barysyn anyqtaytyn aqtyq ayqasqa zhol aşatyn beldesu bastalyp ta ketti. Öz kűşine senimdi Şynkeev şabuyldap zhűr; al Bärmenov bolsa qarsylasynyň ärbir qimylyn aňdyp, saq zhűr, şeginşektey beredi. Munday şeginşektigi zhalğasa bergen soň, aqyry töreşiden eskertu alyp tyndy. Osy eskertu onyň «tűbine» zhetti de: özinen kűşi myğym Şynkeevke bir de bir täsil istetpegenine qaramastan, kűrestiň uaqyty bitkende Bärmenovte zheňilgenin moyyndaudan basqa amal qalmağan. 

Töreşige tömendeu zharaspaydy

«Saryarqa Barysynyň» aqtyq syny zhurt kűtkendegidey tartysty bolmady. Nege deseňiz, tartystyň kökesi zhartylay finaldyq beldesulerdiň enşisine buyyrğan-tyn. Birinşi zhupta Erzhan Şynkeevtiň zhaňaarqalyq baluan Asylxan Bärmenovti utqanyn zhoğaryda ayttyq. Al zhartylayfinaldyq ekinşi zhupta Erzhan Şynkeevtiň nemere inisi Olzhas pen qazaq kűresinen Aziyanyň eki dűrkin chempiony Bekzat Axmetbekov kűş synasty. Kilemnen köpten beri körinbey ketken Olzhasty osy beldesude kűnde zharysqa tűsip, babynda zhűrgen Bekzattan osal boldy desek obal bolar edi. Tartysty ötken beldesude ekeui de bir-birden eskertu aldy. Alayda, beldesudiň tağdyryn bir «Bűk» ädisi  şeşip, töreşi Olzhas Şynkeevtiň qolyn köterdi.

Älbette, är baluannyň zhankűyerine salsaň, özi bolysqan adamynan ötken myqty zhoq. Sol turğydan kelgende, osy zhäne basqa da beldesulerde töreşilerdiň keybir şeşimine narazylyq tanytyp, ayqayğa basyp, zher tepkilegen zhurtty da kördik. Osynday sätterde bas töreşi bolyp otyrğan mamannyňmomyndyğy, şeşim aytar kezde tömenşiktep, qipaqtay bergeni bayqalyp qalyp otyrdy. «Diqanbay Bitközov qayda eken?», – dep qazaq kűresiniň korifeyi sanalatyn aqsaqaldy izdedik. Ol otyrsa, munday bolmas edi ğoy... Söytsek, äygili bapker, suňğyla töreşi Diqaň bir buryşta aq ter, kök ter bolyp aqşa sanap zhűr eken...

 Ağany zhağadan almady

Söytip, finaldyq beldesuge ağayyndy Şynkeevter şyqty. Ekeui de Şet audanyndağy Bosağa deytin auyldyň tumalary. Bizdiň biletinimz, sol auylda marqum Serik Mamaşev degen bapker salyp ketken kűres mektebi bolğan; qazir bar-zhoğyn bilmedik. Erzhan men Olzhas kűrestiňuyzyn sol zherde işken.

Ağayyndy qoňyr qaz boz kilemde ustasa ketkende nağyz kűrestiň bolmaytynyn zhurt bilip-aq otyrğan. Ağasymen kűreske amaldyň zhoqtyğynan şyqqan Olzhasty da tűsinuge bolady. Ne isteseň de quldyq degen beyil tanytqan inisin ağasy zhambasqa saldy da, kilemniň şaňyn burq etkizip, alyp urdy...

Beldesuden keyin, ağayyndy ekeuimen de az-maz tildesudiň säti tűsti. Aldymen inisi söyledi: «Meni kűreske baulyğan osy ağam Erzhan. Endi kelip ağany zhağadan alğanym zharamas. Onyň űstine, qay zhağynan bolsyn ağam menen myqty. Zhasyratyny zhoq, «Qazaqstan Barysyna» zholdama alğanyma şeksiz quanyştymyn. Bäri de özimniň qolynda, tek erinbey zhattyğu kerek», – dedi zhiyrmadan endi asqan Olzhas baluan.

Erzhan bolsa, bylay dedi: «Zhartylay finalda töreşilerge köňilim tolmady. Qarsylasym kűrespey, qolyn tiredi de zhűrip aldy; eskertu berilgen zhoq. Kilemge şyqqannan keyin baluan degen kűresui kerek qoy. Zhalpy, Aziya chempionatynan kele sala kűrestim, tynyğyp űlgermedim. Sonyň äseri boldy ma, keybir beldesulerim özimniň de köňilimnen şyqpady. Byltyr «Qazaqstan Barysynda» törtinşi oryn alğam. Endi bapkerlerim Diqanbay Bitközov zhäne Talğat Bayşolaqov űşeuimizdiň biylğy maqsatymyz – űzdik űştiktiň qatarynda bolu».

Diqanbay ağa bűy dedi:

«Äbden şarşadym. Kelesi zhyly men bul zharysqa kirispeymin. Bizdiň oblysta qazaq kűresi eşkimge kerek zhoq eken. Soğan közim zhetti. Myna qyzyqty qaraňyzşy, «Saryarqa Barysy» zharysynyň aşylu saltanatyna oblystan, qala, audan äkimşilikterinen bir de bir şeneunik kelip qatysqan zhoq. Tek, «Nur Otan» partiyasynyň oblystyq filialy törağasynyň birinşi orynbasary Qadişa Ospanovanyň orynbasary kelip töbe körsetti de, onyň özi zym-ziya zhoğaldy.

Oblys sportynyň basşysy Natal'ya Suxorukova qaydan tapqanyn bilmeymin, äyteuir turnirdiň soňğy kűni, onyň özinde tura finaldyq beldesuler öter aldynda zharystyň zhűlde qory dep bir million teňge alyp keldi. Az ğana uaqyttan keyin baluandardy marapattau kerek. Amal zhoq, aqşa sanadym... sanağanda, zheňimpazdar men zhűldegerlerge qylday bölip, konvertterge saldym. Zhűldege degen aqşany zhetkize almay älek boldyq. Űyden baryp muzykalyq ortalyq pen şaňsorğyş äkep, zheňimpazdarğa tartu ettim...

Eldiň tűpkir-tűpkirindegi zhurtpen xabarlasyp otyramyz. Bizden basqa zherlerde osynday zharystyň zhűlde qory 6-10 million teňgeden eken. Oblysynyň äkimi kűrestiň törinde otyrady eken; audandarynyň basşylary şaşbauyn köterip baluandarynyň soňynan erip zhűretin körinedi. Tipti, mynau oňtűstiktegi Zhylysay qalasynda ötken «Şymkent Barysy» synynda zheňimpazğa dep zhűldege temir tulpar tigildi. Oblystyq irikteu synynda da bäygige avtomaşina qoyylady dep estidik. Al bizdegi qazaq kűresine degen közqarastyň, zhűldeniň siqy mynaday. Saryarqanyň Barysy bolğan Erzhan Şynkeevtiň qaltasyna riza bolsyn, bolmasyn myň dollardy salyp berdik. Suxorukovağa raqmet, ol bolmasa, sausaqty tanauğa tyğyp qalady ekenbiz...».

P.S.Bar sanaly ğumyryn osy kűreske arnap kele zhatqan aqsaqaldyň – oblystağy qazaq kűresi federatsiyasynyň atqaruşy direktorynyň zhanayqayyn iis almas qana tűsinbes. Byltyrğy zhyldyň soňynda Qarağandyda Älem kubogy syny men Aziya chempionaty ötkende de däl osylay dep şyryldap edi. Odan beride birşama uaqyt ötti. Qazaq kűresin damytamyz dep, sonau it arqasy qiyandağy Braziliya, Oňtűstik Afrika Respublikasyna baryp, arqa etimiz arşa, borbay etimiz borşa bolyp zharys ötkizip zhűrgenimiz beker me dep qaldyq. Nege deseňiz, yqylym zamandardan zhetken töl önerimizge däl osy Qarağandyda törden oryn zhoq eken. Oblys äkiminiň orynbasary Qayrat Aytuğanov Qarağandydağy qazaq kűresi federatsiyasynyň prezidenti.Ol nege kelip qara körsetpedi degen zaňdy suraq tuady? Baluandary synğa tűsip zhatqan basqa audandardyň äkim-qaralary qayda? Diqanbay Bitközovşe aytqanda: «Sovet zamanyndağyday mal töldetip, zhyr zhyrttyryp, egin ektirip zhatqan zhoq. Sonda bular ne istep zhűr?!».

Bulayşa batyryp aytatyn zhönimiz bar. Öytkeni, «Öz-öziňdi zhattay syyla, zhat zhanynan tűňilsin» degen qazaq. Öytkeni, Astanadan «Nur Otan» XDP törağasynyň birinşi orynbasary, Dűniezhűzilik qazaq kűresi fedeartsiyasy törağasy, «Samuryq-Qazyna» damu qory, «Qazaq kűresin damytu qory», Astana qalasy äkiminiň atynan qol qoyylğan qatynas qağazy keldi. Mekalay patşanyň zharlyğynan bir de kem emes. Tek, bir kisiniň ğana qoly zhoq demeseň... Zharystyň atauy da zher zharady: Qazaq kűresinen Qazaqstan Respublikasynyň Prezidenti N.Ä. Nazarbaevtyň zhűldesi űşin «Qazaqstan Barysy» turnirine irikteu.  Bayqaysyz ba, kűresimizdiň zhäne de zharysymyzdyň aty da memleketimizdiň atauyn ielengen. Biraq, memlekettik şeneunikterimiz buğan män bermeydi; qazağymnyň kűresine kelmeydi, sonda qay kűrestiň maydanynda zhűr deseňşi...

Qayrat ABDOLLA. Qarağandy qalasy.

ZhARYS ZhEŇIMPAZDARY:

1998-1999 zh.t. zhasöspirimder:

38 keli. Bektas  Qappar (Qarağandy qalasy);

42 keli. Maqsat Arşabekov (Zhaňaarqa audany);

46 keli. Tileuqabyl Şärip (Abay audany);

50 keli. Zaňğar Marat (Qarqaraly audany);

55 keli. Didar Qauynbek (Qarqaraly audany);

60 keli. Asqar Sűleymenov (Nura audany);

66 keli. Ädilbek Töleuxan (Qarağandy qalasy);

73 keli. Zhylkeldi Qudaybergenov (Ulytau audany);

+73 keli. Nurzhan Töleubay (Qarağandy qalasy).

1996-1997 zh.t. zhasöspirimder:

46 keli. Farxat Raxymzhanov (Zhezqazğan qalasy);

51 keli. Bayzhol Sultanbay (Zhezqazğan qalasy);

57 keli. Nurly Sağyntay (Zhezqazğan qalasy);

64 keli. Ardaq Käkimov (Buqar zhyrau audany);

72 keli. Nurasyl Meyirxanov (Şet audany);

81 keli. Erasyl Bözhik (Qarağandy qalasy);

+81 keli. Aqzhigit Oralov (Qarağandy qalasy).

1994-1995 zh.t. zhastar:

60 keli. Elaman Quanbay (Osakarov audany);

70 keli. Nurbolat Axmetbekov (Abay audany);

80 keli. Timur Zharasov (Qarağandy qalasy);

90 keli. Aybek Buraşev (Şet audany);

+90 keli. Samat Dűysenov (Qarağandy qalasy).

Eresekter:

60 keli. Medet Isin (Qarqaraly audany);

70 keli. Zhansay Smağulov (Şet audany);

80 keli. Erkebulan Battalov (Buqar zhyrau audany);

90 keli. Ersin Muxametzhanov (Abay audany);

+90 keli. Bekzat Axmetbekov (Nura audany);

«Saryarqa Barysy»:

1. Erzhan Şynkeev (Qarağandy qalasy);

2. Olzhas Şynkeev (Şet audany);

3. Asylxan Bärmenov (Zhaňaarqa audany).