- Arman Tölegenuly, qazan ayynyň toğyzynda «Taraz-Arena» stadionynda ötetin kezekti «Euraziya barysyna» dayyndyq qyzyp zhatqan şyğar?

- Durys aytasyz, toğyzynşy qazan kűni Taraz qalasynda III «Euraziya barysy» ötedi. Byltyr «Euraziya barysyn» Baluan Şolaq babamyzdyň 150 zhyldyğyna arnağan edik, biyl turnir Qazaq xandyğynyň 550 zhyldyğyna arnalady. Bunyň sebebi, ärine, aytpasa da tűsinikti. Onyň űstine, qazan ayynyň basynda Tarazda Qazaq xandyğynyň 550 zhyldyğyna arnalğan űlken şara ötedi, mine, bizdiň turnir osy bağdarlama ayasyna kirip otyr. Ayta keterligi, biyl turnirge qatysatyn memleketterdiň sanyn azaytamyz ba dep otyrmyz. Nege ekenin tűsindireyin, buryn bir memleketten bes salmaq boyynşa kűresetin bes baluan qatysatyn. Biyl eki qosymşa salmaq qosyp otyrmyz, yağni, bir memleketten zheti baluan qatysady. Bizdiň turnirdi Qazaqstannyň telearnalary ğana emes, Reseydiň «Boets» arnasy men Tűrkiya eliniň «TRT AVAZ» telearnasy tikeley èfirden körsetedi ğoy, al, translyatsiya uaqyty alty-alty zharym sağattan aspauy kerek.  Sondyqtan, biyl turnirğa qatysatyn memleketterdiň sanyn qysqartuğa mäzhbűr bolyp otyrmyz. Qatysatyn elderdiň sany äli naqty bekitilmese de, şamamen segiz memleket baluandaryn saylap äkeledi degen zhospar bar. Degenmen, neşe el, neşe sportşy qatyssa da, öte tartysty äri ädemi kűres bolady dep oylaymyn. Moňğol elderiniň baluandary mindetti tűrde keledi, bizdiň basty qarsylastarymyzdyň biri deuge bolady. Öytkeni, birinşi «Euraziya barysyn» qazaq baluandary zheňip aldy, ekinşi turnirde moňğol sportşylarynyň zhauyryny zherge timedi, endi biyl «öşimizdi» alamyz dep otyrmyz. Resey, Täzhikstan quramalary da zhaqsy dayyndyqpen keledi. Al, endi, zhűlde qoryna kelsek, burynğy teňge bağamymen 100 myň dollar, yağni  18,5 million teňgege zhuyq edi, qazirgi bağammen turnirdiň zhűlde qory 70-75 myň dollar bolady dep şamalap otyrmyz. Zhűldeli oryndar arasynda bul qarzhy qalay űlestiriletinin zhuyq arada esepteymiz.

- Turnir Tarazda ötetin Qazaq xandyğynyň 550 zhyldyğyna arnalğan şaralarmen qatar kelip tur eken, zhalpy, dayyndyq zhumystary qabattasyp zhatqan zhoq pa?

- Zhoq, sebebi, zhoğaryda aytqanymday, turnir osy toydyň bağdarlamasyna engen. Onyň űstine, merekelik şaralar ötetin oryn bir bölek, al, turnir «Taraz-Arenada» ötedi. Stadionğa keletin körermenderden basqa, «QazSport», «Boets» zhäne «TRT AVAZ»  arnalarynyň auditoriyasyn eseptegende, turnirdyň qyzyğyn şamamen 100 mln adamnyň ar zhaq-ber zhağyndağy körermen tamaşalaydy dep  eseptep otyrmyz.

- Biyl mausymdağy  qazaq kűresiniň tağy bir zhaňalyğy - qazaq kűresi Federatsiyasy resmi tűrde Qazaqstan Respublikasy sporttyq zhekpe-zhek zhäne kűş qoldanylatyn sport tűrleri konfederetsiyasynyň quramyna qosyldy.Konfederatsiyağa qosylu köp uaqyt aldy ma? Zhalpy, konfederatsiyağa qosylu qazaq kűresiniň damuyna qanday yqpal etedi?

- Zhoq, konfederatsiyağa qosylu uzaq uaqytty qazhet etken zhoq. Osy rette, konfederatsiya törağasy Timur Qulybaev myrzağa öz rizaşylyğymyzdy aytqym keledi. Konfederatsiya özi usynys aytyp, tiisti özgerister engizdi. Bul, ärine qazaq kűresiniň damuyna öte zhaqsy yqpalyn tigizetin özgeris boldy. Naqty qanday nätizhe beredi desek, mysaly, aldağy zheltoqsan ayynda biz Qazaq kűresi federatsiyasynyň tarixynda alğaşqy ret federatsiya kubogy űşin kűres uyymdastyramyz.  Kuboktyň zhűlde qory 20 mln teňge bolady dep zhosparlanyp otyr. Bul qadam  aymaqtardağy qazaq kűresin damytuğa oň yqpalyn tigizedi.

- Konfederatsiyağa Olimpiada oyyndaryndağy sport tűrleriniň federatsiyalary műşe. Qazaqtyň ulttyq sport tűrleri arasynan qazaq kűresin  Olimpiada oyyndarynyň qataryna qosu turaly oqtyn-oqtynda aytylyp zhűr. Konfederatsiyağa kiru osy maqsattyň alğaşqy qadamy şyğar?

- Iya, bunday äňgime sport salasyn basqaratyn lauazam ieleri tarapynan aytylyp zhűr. Ärine, bul bir zhylda, bes zhylda, tipti on zhylda şeşiletin mäsele emes. Biraq, bäri bir aldymyzğa osynday maqsat qoya bilu kerek. Mysaly, biz «Mäňgilik el» bolamyz deymiz, endeşe, sol «Mäňgilik eldiň» bir sporty Olimpiada oyyndaryna qosyluy kerek.

- Sizben tolyq kelisemin. Bul maqsatqa zhetu űşin memleket qana emes, Siz siyaqty azamattar, eň aldymen, sportşylarymyzdyň öz űlesin qosuy kerek siyaqty. Zhalpy, «Barys» atanamyn deytin  baluandardyň missiyalary da ärtűrli boluy műmkin ğoy. Bireuler  boz kilemge ataň-daňq űşin şyğuy műmkin, bireui sporttağy mansap űşin kűresui műmkin. Zhalpy, osy barystarymyzdyň oyynda zhűlde aludan basqa, qazaq kűresin körkeytsem degen oy bolmasa, azamattyq pozitsiya bolmasa, bäri beker siyaqty. Buğan ne deysiz?

- Meniň oyymşa, barystarymyzdyň aty zatyna say boluy kerek. Men buryn kűresken biraz aqsaqaldardy bilemin, keyde, uaqyt tabylsa, didarlasudyň säti tűsedi. Sonda aqsaqaldar qazirgi kűres pen zhűlde turaly ayta kele,  «kezinde biz bir aq qağaz űşin, uzasa, bir radio qabyldağyş qurylğy űşin kűresetin edik» dep, sol zamandy eske alady. Al, qazir, kűresip, «barys» atanyp zhűrgen azamattar az-kem bolsyn, materialdyq tabys tabady. Zhäne ol solay bolu kerek. Mysaly, şet elde futbolşylar men boksşylar milliondağan aqşa tabatynyn bilemiz ğoy? Biz de sportşylarymyzdy sonday därezhege zhetkizuimiz kerek. Eň bastysy,  biz sport pen şoudy biriktirdik. «Qazaqstan barysy» atanğan zhigitter qazir sport zhuldyzdaryna aynaldy. Al, «zhuldyz» bolğan soň, onyň zhağdayy da zhaqsy boluy kerek. Azamattyq pozitsiyağa kelsek, baluandarymyzdyň bäri keşegi auyldyň qara domalaq balalary. Olar alğan zhűldesin özine ğana zhumsamaydy. Mysaly, Muxit byltyr zheňip alğan aqşalay zhűldesiniň qaq zhartysyn zhaqyndaryna taratyp, nesielerin zhabuğa kömektesken. Mine, nağyz azamat! Qudayğa şűkir, baluandarymyz kűreste ğana myqty emes, boylarynda azamattyq pen adamgerşilikti qalyptastyrğan adamdar. Segiz qyrly bir syrly zhigitter ğoy.

- Zhalpy,  sportşylarğa qatysty zheke oyyňyzdy aytyňyzşy, Muxit, Aybek, Beybit syndy baluandardyň artynan erip kele zhatqan zhäne Sizdiň köziňizge tűsip zhűrgen zhauyryn ieleri bar ma?

- Ärine, bar. Qarap otyrsaq, soňğy eki zhylda «Qazaqstan barysyna» iriktelip keletin baluandardyň qaq zhartysy - buryn aty şyqpağan 17-18 zhastağy bozbalalar eken. Zhuyrda meniň zheke telefonyma Qyzylorda oblysynan bir bala zhattyğuyn zhiberipti, videony qarasam, boyy 190 sm, salmağy 110 keli, al zhasy nebäri 17-de eken. Mine, nağyz Qazhymuqan babamyzdyň urpağy ekenimizdi osydan bayqauğa bolady. «Qazaqstan barysy» qory zhas baluandardy yntalandyru űşin «Zhas barys» degen turnirdi de ötkizedi, osydan űş zhyl buryn «Zhas barysta» közime tűsken baluandar biyl «Qazaqstan barysynyň» irikteuinen ötip keldi. Zhalpy, äuel basta osy zhobany qolğa alğanda, «Qazaqstan barysy» äleumettik liftke, äsirese, auyl balalary űşin äleumettik liftke  aynalsa eken dep edik. Sol maqsatymyzğa zhettik deuge bolady. Öytkeni, «Qazaqstan barysy» payda bolğan bes zhyl işinde qazaq kűresimen şuğyldanatyn azamattardyň sany tört esege artty. Eger 2010 zhyly elimiz boyynşa qazaq kűresine qyzyqqan otyz myň adam bolsa, qazir olardyň sany 120 myň adamnan asty. Bul degenimiz - öňirlerde dene şynyqtyru űşin zhaňa nysandar salynyp, zhattyqtyruşylarğa zhaňa ştattyq zhumystar aşylyp zhatyr degen söz. Yağni, qazaq kűresi qarapayym azamattar űşin tabys közine aynalyp otyr. Onyň űstine, özimiz bilemiz,  kűşine sengen zhigitterdiň zhaman zholğa tűsip, qaraqşylyq zholmen aqşa tabuy da sänge aynalğan kezder boldy. Meniň oyymşa, sport, osy qazaq kűresi sonday talay talantty zhigitterdi zhaman zholdan qutqardy.

- Arman Tölegenuly, yağni,  Sizdi qazaq kűresiniň keregesin keňeytip, buqaralyq sportty damytuğa zhan-zhaqty, sonyň işinde, materialdyq qoldau körsetip zhűrgen käsipker desek bola ma?

- Zho-zhoq, men käsipker emespin...

- Onda Sizdi kim deuge bolady?

- Men öz-özimdi «kreatormyn» dep aytamyn. Zhaňa ideyalar tauyp, sony zhűzege asyramyn. Meniň käsibim - osy.

- Osynday tyň ideyalardyň bastauy qaydan şyğady?

- Şyğarmaşylyq adamy bolğan soň, ideyalardyň qaydan şyğyp zhatqanyn özimiz de bilmey qalyp zhatamyz. Byltyr 25 zhyl boyy qyzmet etken media saladan «qutyldym». Biraq, aytarymdy ayttym, oyymdağy armandarymdy oryndadym...nege ekenin bilmeymin, bälkim, äsker qatarynda bolğannan soň şyğar, älde äskeri bilim alğannan keyin be, zhas kezimde soğys zhyldary turaly kino ma, serial ma, äyteuir, bir ilikke zharaytyn dűnie tűsirsem dep armandadym. Media salasynda zhűrip sol armanymdy oryndadym. Basty röldi akter Quandyq Qystyqbaev oryndağan «Qasym» atty tört serialy fil'm tűsirdim. Qasym ağamyzdyň aruağy riza bolsa, boldy. Budan bölek, myuzikl zhanrynda bir komediya tűsirgim keletin. Ony da tűsirdik. «Dos-Muqasan»  tobynyň änderin paydalanyp, «Sulu boyzhetken» degen myuzikl tűsirdik. Zhalpy, bir närseni bastasam, uaqyt öte kele, ol bağyt qyzyq bolmay qalady. Osy dűnieler arqyly media zhobalar salasyndağy qyzmetimdi qorytyndyladym deuge bolady. «Qazaqstan barysyn» bes ret ötkizdim, endi bes ret ötkizsem, «zhalyğyp» ketetin şyğarmyn.

- Telearna, sport salalarynan keyin endi qay bağyt qyzyqtyruy műmkin?

- Qazirdiň özinde qyzyğyp zhűrgen bağyt - turizm salasy. Mynanday anekdot, mynanday stereotip bar bar ğoy: Tűrkiyada eki qazaq kezdesip qalypty da, «Burabayğa baryp demaluğa aqşaň zhetpegen soň, osynda keldiň be?» depti bir-birine. Men osy stereotipti buzğym keledi. Tűrkiya, Taylandqa barmay-aq, öz elimizde de demaluğa bolatynyn däleldegim keledi. Sol űşin osy salada «şağyn revolyutsiya» zhasasam degen oyym bar.

- Ol «revolyutsiya» bastaldy ma?

- Iya, bastaldy. Turizm salasynda biraz oylarymdy zhűzege asyrğym keledi zhäne zhumysty bastap ta kettim.Nağaşy zhurtym - Zerendide demalys mekenin aştym. Analarymyz qonaq kűtpese, köňilderi könşimeytin edi ğoy. Mine, qonaqzhaylyğymyzdy käsipke aynaldyrsam degen oyym bar.

- Elimizdiň èkonomikasyna tikeley qatysty salalarda zhaňalyq aşuğa qumar ekensiz. Şeneunik bolyp, problemalardy şeşu űşin memlekettik qyzmetke kelgiňiz kelmey me?

- Zhoq, memlekettik qyzmetke barmaymyn.

- Endeşe, tyň ideyalaryňyz tausylmasyn. III «Euraziya barysy» sätti ötip, kelesi suxbatymyz baluandarymyzdyň zheňisi turaly bolğay. Sizge köp raxmet!

Suxbattasqan - Kenzhekey Toqtamuratqyzy

"Qazaqparat" xalyqaralyq aqparat agenttigi