Biz «Qazaqstan Barysy» turniriniň finaldyq synynda öz oblys­tarynyň namysyn qorğaytyn 33 baluandy tanystyrudy odan äri zhalğastyramyz. Bűgingi kezek Batys Qazaqstan men Şyğys Qazaqstan oblysynyň abyroyyn arqalap şyğatyn zhigitterge kelip otyr.

    Aldymen Batys Qazaqstan oblysy turaly aytsaq, bul zherden Aqzhayyq öňiriniň namysyn Rinat Ibragimov pen Suňğat Maxambetov qorğaytyn bolady. Negizi, biylğy oblystyq irikteu zharysynda Edil Űsenovtiň bağy zhanyp, ol tağy da «Qazaqstan Barysynyň» finaldyq synyna sűrinbey ötken bolatyn. Biraq, zharaqat degen sportşynyň zharys zholyna tusau bolatyn närse bar emes pe, sol zharaqat Edildiň Zhayyq öňiriniň namysyn tağy da qorğauğa műmkindik bermedi. Äytpese, Edildiň finaldyq syn­­ğa dayyndyğy zhaqsy edi. Amal ne, Űsenov zharaqatyna bay­lanysty finaldyq synnan syrt qaldy. Osyğan oray, Batys Qazaqstan oblysynyň namysyn irikteu aynalymynyň űşinşi kezeňinde ekinşi oryn alğan Rinat Ibragimov pen űşinşi oryn iegeri Suňğat Maxambetov qorğaydy dep şeşildi.

Bul baluandardyň da aty elimizge zhaqsy tanys deuge bolady. Rinat Ibragimovtiň özi eki Olimpiadağa qatysqan baluan. Ekeuinde de, Beyzhiň men London Olimpiadasynda dzyudodan ulttyq quramanyň műşesi bolğanyn bilemiz. Endi mine, kűni keşege deyin dzyudodan ulttyq quramanyň műşesi bolğan Rinat alğaş ret «Qazaqstan Barysynyň» finaldyq beldesuinde baq syna­ğaly otyr. Salmağy edäuir az bolğanyna qaramay, ol alyptarmen ayqasuğa äzirmin deydi. Nesin aytamyz, osyndayda biz de Rinat bauyrymyzğa auzyňa may, astyňa tay deymiz de.

Rinattyň da özge baluandar siyaqty bűrkenşik aty bar. «Zha­yyq» baluany degen. Biyl bul zhigitimiz 27-ge toldy. 1986 zhyly 7 mamyrda tuğan Rinattyň salmağy asa köp emes, 85 kilo. Al, boyy: – 181 sm. Ony qazir Sa­mat Zhylqybaev pen Qoşqarbay Tabynbaev degen mamandar zhat­tyq­tyrady.

London Olimpiadasynan keyin, űlken sportpen qoş aytystym. Biraq, es bilgeli kűresip zhűrgen men űşin tatamiden azhyrap qalu kişkene qiyndyq tuğyzdy. Sol sätte «Qazaqstan Barysyna» qatysudy zhön kördim. Men bul turnirge eki maqsatpen qatysudamyn. Birinşisi – ulttyq kűrestiň nasixatyna űles qo­su. Sebebi, űnemi dzyudomen şu­ğyl­dandym da, töl kűresimizge köňil audara almadym. Endi osy olqylyqtyň ornyn toltyrsam deymin. Ekinşiden, köpten beri kűresti aňsap zhűr edim. «Qazaqstan Barysyna» qatysyp, kűreske degen sağynyşymdy biraz basyp alğym keledi. Turnirdiň zhűlde qory qomaqty. Biraq, men űşin eň basty närse – öz äleuetimdi tekseru. Dzyudoda tek öz salmağymdağy baluandarmen beldestim. Endi auyr salmaqtağy sportşymen kezdesip, deňgeyimdi tekserip köremin, – deydi Rinat.

Al Zhayyqtyň zhağasynda tuyp-ösken tağy bir baluandy da köp adamdar biledi dep oylaymyz. Onyň esimi äsirese, kindik qany tamğan Oral öňirine zhaqsy tanys. Bul baluannyň aty – Suňğat Maxambetov. Ol biylğy finaldyq synğa qatysatyn zhas baluandardyň biri bolğaly otyr. Onyň zhasy – 23-te. 1992 zhyly 2 säuirde tuğan. Ony biletinder zhas bolsa, zharystarda bas bola biletin baluan deydi. Műmkin solay da şyğar, al, biz biletin Suňğat sambodan zhastar arasyndağy älem chempionatynyň kűmis zhűldegeri, Aziya chempiony bolğan.

Suňğattyň bűrkenşik aty – «Bura». Zhas bolsa da 100 kilo salmağy bar. Boyy – 173 sm. «Burany» Raybek Meňdiğaliev, Qayyrbek Oňdağanovtar zhattyq­tyrady. Endi özine söz bersek, onyň biylğa aldyna qoyğan maqsaty zhäne armany «Qazaqstan Ba­rysynyň» finaldyq bel­desuine qatysu bolğan eken. Biraq, oblystyq irikteu zharysynda űşinşi oryn alğanda işinde bir kűyiniş, özine degen bir ökpe qalğany boldy endi. Sony özi de zhasyrmay aytady. Tyňdap köreyik.

– «Qazaqstan Barysyna» qa­tysudy arman etkenimmen, biyl oblystyq synda zhartylay finalda sűrindim. Sol kezde işime syymay, ne isterimdi bilmey qaldym. Biraq, bizdiň öňirdiň bas baluany zharaqat alyp qalğanda oğan da zhanym aşyp ketti. Ökinişke qaray, Edil Űsenov zharaqat alyp, finaldyq beldesulerge qatyspaytyn boldy. Osydan soň, oblys namysyn qorğau mindeti mağan zhűkteldi. Biyl finalğa qatysatyn baluandar kil «sen tur, men atayyn» degen myqtylar. Sondyqtan, oňay bolmaytynyn bilemin. Biraq, namysqa salyp, zheňip şyğuğa tyrysamyn, – deydi Suňğat Maxambetov.

Tağy bir aytatyn närse, Suň­­­ğat turnirdegi boyy alasa baluandardyň biri bolğaly otyr.

Endi Şyğys Qazaqstan oblysyna kelsek, bul oblys «Qazaqstan Barysy» turnirinen eki zhyl boyy zhűlde alğan aymaqtardyň biri. Ony kűres dese delebesi qozatyn zhankűyerlerdiň bäri biledi. Al, zhastayynan ysylğan, talay kilem­niň şaňyn qağyp ösken, täzhiribeli Şalqar Zholamanovty kim bilmeydi deysiz. Ol eki zhyl qatarynan turnirdegi űzdikter qataryna ilikti. Biyl Şalqar kilemge şyqpaydy. Űşinşi mausymda Şyğystyň namysyn qorğau mindeti endi Aybek Nuğymarov pen Muxit Tursynovqa zhűktelip otyr.

Aybek Nuğymarov byltyr «Qazaqstan Barysy» turnirinde qola zhűldege ie bolğany bel­gili. Endi Aybek biyl qurmet tuğyrynyň eň biik satysynan körinu űşin bar kűşin salamyn dep, maqsat qoyyp otyr.

Onyň bűrkenşik aty – «Şy­ğys barysy». Byltyr da ol osy bűrkenşik atpen kilemge şyqqan. 1987 zhyly 3 mausymda tuğan. Aybek biylğy synda eň auyr salmaqty baluandardyň biri bolady.

Onyň salmağy – 134 kilo. Boyyna kelsek, 189 sm. Zhattyq­tyruşysy – Serik Qorzhykenov.

– Ötken zhyly şirek finalda alğan zharaqatym beldesudi sätti ayaqtauyma biraz kedergi keltirdi. Endi byltyrğy olqylyqtyň ornyn toltyryp, zheňimpaz atansam deymin. Finalğa şyqqandardyň qatarynda osal baluan zhoq. Bäri de sanasuğa turarlyq baluandar. Sondyqtan, dayyndyqty odan äri kűşeytip zhatyrmyn, – deydi Aybek.

Aybek Nuğymarov byltyr asa auyr salmaqta dzyudodan Qazaqstan chempiony bolğan. Qazaq kűresimen dzyudony qatar alyp zhűrgen baluan endi xalyqtyq turnir «Qazaqstan Barysynyň» bas zhűldesinen űmitti.

Ekinşi baluanymyz Muxit Tursynovtyň bűrkenşik aty – «Altaydyň aqiyğy». 1988 zhyly 22 säuirde tuğan. Salmağy – 90 kilo, boyy – 185 sm. Zhat­tyqtyruşylary – Şyň­­ğysbek Tursynov pen Muqsym Nurtazin.

Muxittyň esimi qazaq kűre­siniň zhankűyerlerine zhaqsy tanys. Töl kűresimizden ötken älem kubogynyň iegeri. Zhaqynda ol qazaq kűresinen ötken el chempio­natynda 90 kilo salmaqta chempion atandy.

– «Qazaqstan Barysy» turni­riniň finalyna ekinşi ret zholdama aldym. Şyğys zhaqtyň zhigitteri şymyr keletinin bile­siz­der. Sondyqtan, oblystyq turnirde ozyp şyğu oňay bolğan zhoq. Biylğy finalğa qanday da bir zhoramal aytqym kelmeydi. Kimniň dayyndyğy myqty sonyň bağy zhanaryna senim mol, – deydi Muxit.

Dastan KENZhALIN,

«Egemen Qazaqstan».